Το ΝΑΤΟ στην εποχή της αβεβαιότητας

Το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει μια κρίσιμη καμπή στην ιστορία του, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες σχεδιάζουν να μειώσουν τη στρατιωτική τους παρουσία στην Ευρώπη, αναγκάζοντας τα 32 μέλη της Συμμαχίας να επανεξετάσουν το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας, χωρίς την πλήρη υποστήριξη της αμερικανικής ομπρέλας.

Η επικείμενη σύνοδος κορυφής στη Χάγη, στις 24-25 Ιουνίου 2025, αναμένεται να αποτελέσει ορόσημο για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, με βασικό θέμα την αύξηση των αμυντικών δαπανών και την ενίσχυση των αμυντικών ικανοτήτων της Ευρώπης.

Ανταπόκριση: Γιώργος Συριόπουλος

Μείωση της αμερικανικής παρουσίας

Η διοίκηση του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ έχει εκφράσει την πρόθεση να μειώσει τη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην Ευρώπη, με τον Αμερικανό πρέσβη στο ΝΑΤΟ, Μάθιου Γουίτακερ, να δηλώνει ότι οι συζητήσεις για την απόσυρση δεκάδων χιλιάδων στρατιωτών θα ξεκινήσουν αργότερα μέσα στο 2025.

Οι ΗΠΑ καλύπτουν σήμερα περίπου το 15% του αμυντικού προϋπολογισμού του ΝΑΤΟ, αλλά η εστίασή τους στρέφεται όλο και περισσότερο στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, αφήνοντας την Ευρώπη να αναλάβει μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης.

Αύξηση στις αμυντικές δαπάνες

Για να καλυφθεί το κενό που θα αφήσει η μείωση της αμερικανικής παρουσίας, η Ευρώπη ενδέχεται να χρειαστεί να επενδύσει έως και $1 τρισεκατομμύριο σε βάθος δεκαετίας, σύμφωνα με εκτιμήσεις του International Institute for Strategic Studies.

Στη σύνοδο της Χάγης, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ αναμένεται να συμφωνήσουν σε έναν νέο στόχο αμυντικών δαπανών, πιθανότατα στο 5% του ΑΕΠ, με 3,5% να προορίζεται για «σκληρές» αμυντικές δαπάνες (όπλα, τανκς, αεράμυνα) και 1,5% για υποδομές, κυβερνοασφάλεια και άλλες σχετικές δαπάνες.

Επί του παρόντος, μόνο 23 από τα 32 μέλη του ΝΑΤΟ πληρούν τον υφιστάμενο στόχο του 2% του ΑΕΠ για αμυντικές δαπάνες, με χώρες όπως η Πολωνία (4,7%), η Εσθονία (3,43%) και οι ΗΠΑ (3,38%) να πρωτοστατούν.

Χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία και ο Καναδάς υστερούν, με την Ισπανία να δεσμεύεται μόλις πρόσφατα για την επίτευξη του 2% το 2025.

Η Ολλανδία και η Σουηδία έχουν ήδη ανακοινώσει σχέδια για αύξηση των δαπανών τους στο 5%, ενώ η Γερμανία εξετάζει την ενίσχυση του στρατού της με επιπλέον 60.000 στρατιώτες.

Προκλήσεις και αντιδράσεις

Η μετάβαση σε μια πιο ευρωπαϊκή ηγεσία στο ΝΑΤΟ δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Η πρόταση του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, για διαχωρισμό των δαπανών σε «σκληρές» και «υποστηρικτικές» θεωρείται από ορισμένους ως προσπάθεια να κατευναστεί η διοίκηση Τραμπ, ενώ παράλληλα διευκολύνεται η επίτευξη του στόχου του 5%.

Ωστόσο, η Ισπανία και άλλοι αντιδρούν, θεωρώντας τον στόχο μη ρεαλιστικό λόγω δημοσιονομικών περιορισμών.

Η ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και η αύξηση των αποθεμάτων όπλων κατά 30% αποτελούν επίσης προτεραιότητες, με την πρωτοβουλία ReArm Europe της ΕΕ να προβλέπει επενδύσεις 800 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Παράλληλα, η συνεχιζόμενη υποστήριξη προς την Ουκρανία, με 99% της στρατιωτικής βοήθειας να προέρχεται από το ΝΑΤΟ από το 2022, παραμένει κρίσιμη, αν και η παρουσία της Ουκρανίας στη σύνοδο ενδέχεται να περιοριστεί λόγω της στάσης των ΗΠΑ.

Και η ασφάλεια της Ευρώπης;

Χωρίς συντονισμένη και αποφασιστική δράση, η αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης κινδυνεύει να αποδυναμωθεί.

Η Ρωσία, με 700.000 στρατιώτες στην Ουκρανία και αυξημένη στρατιωτική εμπειρία, αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή, ενώ η αβεβαιότητα για τη δέσμευση των ΗΠΑ εντείνει την ανάγκη για ευρωπαϊκή αυτονομία.

Η σύνοδος της Χάγης θα κρίνει εάν το ΝΑΤΟ μπορεί να προσαρμοστεί σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, με την ενίσχυση των ευρωπαϊκών ικανοτήτων και τη δημιουργία ενός «ευρωπαϊκού πυλώνα» να αποτελούν βασικούς στόχους.

Αντι-Σύνοδος κατά του ΝΑΤΟ στη Χάγη

Στο πλαίσιο της επικείμενης συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη, στις 24-25 Ιουνίου 2025, ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και ηγέτης του Κινήματος των Πέντε Αστέρων, Τζουζέπε Κόντε, διοργανώνει μια αντι-σύνοδο κατά του ΝΑΤΟ στις 24 Ιουνίου. Η εκδήλωση θα φιλοξενηθεί στο ολλανδικό κοινοβούλιο, με την υποστήριξη του Ολλανδικού Σοσιαλιστικού Κόμματος.

Ο Κόντε, γνωστός για την αντίθεσή του στην αποστολή δυτικών όπλων στην Ουκρανία και την κριτική του στην προσπάθεια επανεξοπλισμού της ΕΕ, υποστηρίζει τη διπλωματία ως τη μόνη βιώσιμη λύση για την αποτροπή της κλιμάκωσης των εντάσεων.

Όπως αναφέρεται στον ιστότοπο Euractiv, ο Τζιουζέπε Κόντε προειδοποιεί ότι «η ειρήνη και ο διάλογος παραμένουν η πιο πολύτιμη επένδυση στην ασφάλεια».

Επισημαίνει δε ότι, με τις χώρες να επιδιώκουν πυρηνικό οπλοστάσιο, μόνο η διπλωματία μπορεί να ανακόψει την «αργή αλλά σταθερή» πορεία προς μια παγκόσμια σύγκρουση.